W dniu 20 kwietnia miała miejsce debata ,,Nieszczęsny dar wolności” z laureatami Nagrody Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera: s. prof. Barbarą Chyrowicz i prof. Piotrem Kłodkowskim, prowadzona przez dr Łukasza Tischnera. Debata rozpoczęła XVI Dni Tischnerowskie, których motywem przewodnim stała się wolność. Profesor Zbigniew Stawrowski otwierając debatę wskazał na problem pytania, w jaki sposób można określić wolność, przywołując określenie ks. Tischnera, iż wolność jest sposobem istnienia dobra.
Goście biorący udział w dyskusji zwrócili uwagę na fakt, iż przeciwieństwem wolności jest determinizm, który kieruje ludzką biologią. W dyskusji pojawiły się pytania: czy człowiek jako jednostka doświadcza wolności? Czy człowiek posiada dystans do samego siebie? Czy jest przekonany o ponoszeniu odpowiedzialności za własne wybory?
Na pytanie moderatora dyskusji, Łukasza Tischnera, o lęk przed tym, że nie jesteśmy wolni, lecz zdeterminowani, s. Chyrowicz potwierdziła, że w obecnej nauce pojawiają się teorie, według których nie ma czegoś takiego jak duchowość, a tym samym człowiek nie jest już odpowiedzialny. Tym samym może usprawiedliwiać swoje najgorsze nawet zachowanie. Aby nie ponosić winy, ludzie sami de facto chcą ograniczenia swojej wolności, mimo że głoszą przeciwne poglądy, uznające wolność za istotną wartość. Z kolei prof. Kłodkowski przypomniał eksperyment, który próbowały przeprowadzić władze Singapuru. Polegał on na zakazie posiadania dzieci przez kobiety o niższej inteligencji. Osoby za to odpowiedzialne uważały, że ludzie są wolni w tworzeniu swojego społeczeństwa. Ta wolność - praktycznie bez ograniczeń - uznana została jednak ostatecznie za fałszywą. Pokazuje to, jak różnie można wolność rozumieć. Bardzo często zbyt duża wolność prowadzi do lęku przed utratą tożsamości, w szczególności religijnej, a w konsekwencji do powstania radykalnych ruchów fundamentalistycznych.
Następnie biorący udział w dyskusji zaczęli zastanawiać się nad rozumieniem wolności z perspektywy religijnej. Związane jest to z pytaniem, które zadawał ks. Tischner: czy wolność jest grzechem, czy łaską? S. Chyrowicz zwróciła uwagę, że już wybór Boga jest wolnością: nie musimy go wybrać, ale jednak to robimy. Pojawia się jednak problem z granicami wolności. Z tego, że jesteśmy wolni, nie wynika, że to, co robimy, jest słuszne. Prof. Kłodkowski potwierdził, że bardzo często mamy do czynienia z fałszywymi wyborami. Odniósł się również do tego, że tak naprawdę rozmawiając o wolności, w szczególności z ludźmi z innych kultur, bardzo różnie rozumiemy wolność, co znacznie utrudnia dialog. Wskazał także na to, że jednym z przejawów wolności jest akceptacja odmienności. Konsekwencją jest często przyjęcie kompromisu, który - jak często przypominał ks. Tischner - nie musi być koncesją, zgodą na zło.
Łukasz Tischner zadał również pytanie o problem uchodźców, otwarcia na inne kultury i solidarności z ich członkami. Według s. Chyrowicz różnice międzykulturowe są kwestią wtórną wobec tego, że ten inny jest również - i przede wszystkim - człowiekiem. Z kolei prof. Kłodkowski zauważył, że niechęć do obcych nie dotyczy tylko osób z innych kultur i wyznań, ale również obcokrajowców, którzy wierzą w tego samego Boga i mówią tym samym językiem. Podkreślił jednak, że z tą solidarnością i dialogiem międzykulturowym nie jest tak źle.
Na koniec uczestnicy dyskusji odnieśli się do słów ks. Tischnera, wedle których myślenie jest pewnym budzeniem niepewności. Siostra Chyrowicz zwróciła uwagę, że często jest tak, że każde wątpienie wobec czyichś słów, każde pytanie, odbierane jest jako atak na tę drugą osobę. A pytania i wątpliwości są przecież szansą na poznanie prawdy. Nie można bowiem zakładać, że wszystko już wiemy, w szczególności gdy dotyczy to kwestii moralnych. Dyskusję zakończyła wypowiedź prof. Kłodkowskiego, wedle którego możemy mieć powody do optymizmu jeśli chodzi o relacje z ludźmi innych kultur. Wynika to z tego, że przemoc się wyczerpuje, nie daje perspektyw, co ostatecznie zawsze prowadzi do jej upadku.

Sławomir Przybyło